در دنیای امروز، توجه به گسترش و گزینش روزافزون ارزهای دیجیتال به عنوان وسیله اقتصادی در حال افزایش است. این پدیده همزمان با رشد بیوقفه اقتصاد دیجیتال اتفاق میافتد و کاربردها و استفادههای ارزهای دیجیتال به شکل پیوستهای در حال افزایش میباشد. هدف اصلی از شکل گیری و توسعه این ارزها، از بین بردن مفاهیم سنتی مالی و بانکی و به تدریج جایگزینی آنها با ارزهای دیجیتال و یا به عبارت دیگر، ارزهای دیجیتالی جایگزین ارزهای فیزیکی یا معمولی (ارزهای فیات) است. در این مقاله، میخواهیم به شما توضیح دهیم که انواع مختلفی از ارزهای دیجیتال موجود در جهان چیستند و نحوه عملکرد آنها چگونه است. لذا تا پایان این مقاله، با ما همراه باشید تا جزئیات بیشتری را در این زمینه بیاموزید.
آشنایی با مفهوم ارز دیجیتال
ارز دیجیتال، یک نوع ارز مبتنی بر فناوری دیجیتال است که به صورت الکترونیکی و بدون وجود نقدینگی فیزیکی معامله میشود. این ارزها بر اساس تکنولوژی بلاکچین که یک سیستم ضدتقلب برای ثبت تراکنشها و اموال دیجیتال است، ایجاد میشوند. به عنوان مثال، بیتکوین یکی از معروفترین ارزهای دیجیتال است که بر پایه تکنولوژی بلاکچین ایجاد شده و به صورت آنلاین معامله میشود.
تاریخچه ارز دیجیتال
تاریخ ظهور ارزهای دیجیتال به گوشهای از تاریخ دهه ۱۹۸۰ برمیگردد، زمانی که به این ارزها به عنوان “ارزهای سایبری” اطلاق میشد. اما اصلیترین و مهمترین گام در مسیر پیشرفت ارزهای دیجیتال، با معرفی بیتکوین در سال ۲۰۰۸ انجام شد. بیتکوین توسط شخص یا گروهی از افراد ناشناس به نام ساتوشی ناکاموتو خلق شد و این اتفاق به عنوان شروع رسمی ارزهای دیجیتال در تاریخ نقش بسزایی داشت.
از زمان ظهور بیتکوین که به عنوان اولین و بزرگترین ارز دیجیتال جهان در سال ۲۰۰۹ به وجود آمد، تعداد ارزهای دیجیتال به صورت روزافزون افزایش یافته و جذب طرفداران و علاقمندان به این عالمهی دیجیتالی هم به شکل چشمگیری رشد کرده است. این پدیدهی رشد تعداد ارزهای دیجیتال و جامعهی ارتباطی آنها نشان از اهمیت و تأثیرگذاری چشمگیر این تکنولوژی در جهان امروز دارد.
مزایای ارزهای دیجیتال
ارزهای دیجیتال دارای مزایا و نقاط قوت متعددی هستند که در زیر به برخی از این مزایا اشاره خواهیم کرد:
- همهگیر بودن: یکی از بزرگترین مزایای ارزهای دیجیتال این است که همگان به آسانی میتوانند از این تکنولوژی بهرهمند شوند. این امکان به افراد در سرتاسر جهان داده شده است تا به ارزهای دیجیتال دسترسی داشته باشند و تراکنشهای مالی را انجام دهند.
- سرعت: ارزهای دیجیتال بر اساس تکنولوژی بلاکچین عمل میکنند. این فناوری باعث میشود تا تراکنشها با سرعت بسیار بالا و بدون نیاز به واسطههای مالی انجام شوند. این امر به ویژه در پرداختهای بینالمللی به عنوان یک نقطه قوت مهم مطرح میشود.
- امنیت بالا: بلاکچین به عنوان فناوری پایه ارزهای دیجیتال از اهمیت بسیاری برخوردار است. این فناوری از طریق هزاران گره (نود) که در شبکه بلاکچین وجود دارند، انجام میشود. این موضوع باعث میشود که احتمال هک شبکه به شدت کاهش یابد و امنیت تراکنشها افزایش یابد.
- حریم خصوصی: یکی از ویژگیهای بارز ارزهای دیجیتال، حریم خصوصی بالا است. ارزهای دیجیتال امکان دارند تا افراد کنترل کاملی بر داراییهای خود داشته باشند. با داشتن کلیدهای خصوصی مخصوص به حساب کاربری خود، افراد میتوانند از دسترسی دیگران به داراییهای خود جلوگیری کنند و حریم خصوصی خود را حفظ کنند.
این مزایا، ارزهای دیجیتال را به یک ابزار مالی کارآمد و مورد توجه برای افراد و سازمانها در سراسر جهان تبدیل کرده است.
معایب ارزهای دیجیتال
یکی از مشکلاتی که ارزهای دیجیتال با خود به همراه دارند، احتمال از بین رفتن سرمایه در صورت از دست دادن کلیدهای خصوصی است. کلیدهای خصوصی در این جا نقش یک مزیت بزرگ برای کاربران دارند، زیرا حفظ و امنیت حسابهای آنان را تضمین میکنند. اما باید به یاد داشت که همانطور که کلیدهای خصوصی اهمیت دارند، نگهداری و حفظ آنها هم اهمیت دارد. در صورتی که این کلیدها گم شوند، شما دیگر قادر به دسترسی به حساب و داراییهای خود نخواهید بود. به عبارت دیگر، کل داراییهای شما از بین میروند، و مهمترین نکته این است که امکان بازیابی کلیدهای خصوصی در هیچ صورتی وجود ندارد.
یک مشکل دیگری که ارزهای دیجیتال را تهدید میآورد، امکان سرقت آنها است. با توجه به ماهیت ارزهای دیجیتال و حق اختیار تنها بر داراییهای شما، هکرها و سارقان میتوانند به راحتی به داراییهای دیجیتال شما نفوذ کنند و آنها را به سرقت ببرند.
با وجود تمام ویژگیها و نقاط مثبتی که برای ارزهای دیجیتال وجود دارد، یکی از ایرادات اصلی این ارزها این است که هنوز بهطور کامل به استفاده عمومی نرسیدهاند. اگر به هر دلیلی ارز دیجیتالی اعتبار خود را از دست دهد، دیگر به طور عملی هیچ کاربرد و استفادهای برای دارندگان خود نخواهد داشت.
انواع ارزهای دیجیتال
رمزارز یا ارز رمزنگاریشده
رمزارز یک نوع ارز دیجیتال است که واژههای “کریپتوگرافی” و “کارنسی” (Cryptography و Currency) را ترکیب کرده است. احتمالاً اسم “کریپتوکارنسی” به گوشتان خورده است، که این واژه از تلفیق همین دو واژه به وجود آمده است. رمزارزها از کدهای پیچیده برای انجام تراکنشهای مالی استفاده میکنند تا امنیت انتقال پول بین افراد را تضمین کنند. این ارزها از جعل و تقلب در تراکنشها جلوگیری میکنند.
به طور خاص، رمزارزها برای تولید، نگهداری، امنسازی و تایید تراکنشها بر روی یک شبکه خاص استفاده میشوند. به عبارت دیگر، رمزارزها بر اساس فرآیندهای کریپتوگرافی در یک شبکه دیجیتال ایجاد میشوند و تراکنشهای آنها نیز توسط این روشهای رمزنگاری انجام میشود. نمونههای برجسته از رمزارزها شامل بیتکوین و اتریوم هستند.
ارز مجازی
ارزهای مجازی به دستهای از ارزهای دیجیتال اشاره دارند که تحت قوانین و مقررات مشخصی تنظیم نشدهاند. این به این معناست که هیچ دولت یا سازمانی نقشی در تنظیم و مدیریت این ارزها ندارد، و ارزهای دیجیتال از طریق تیم توسعهدهندهها کنترل میشوند. این ارزها معمولاً توسط الگوریتمها و پروتکلهای شبکه مشخصی تعریف و کنترل میشوند.
یک مثال از ارز مجازی، جمهای بازی “کلش اف کلنز” (Clash of Clans) است. این نوع ارز مجازی توسط توسعهدهندگان بازی تعریف شده و در این بازی به عنوان واحد پولی مورد استفاده قرار میگیرد. تیم توسعهدهنده مسئول مدیریت و کنترل جمهای بازی است و دولت یا سازمانی نقشی در تنظیم آن ندارد. از طریق بازی کلش اف کلنز، این ارز مجازی به عنوان وسیلهای برای پیشرفت در بازی و خرید آیتمهای مختلف در دنیای مجازی بازی مورد استفاده قرار میگیرد.
ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)
ارز دیجیتال بانک مرکزی یا به اختصار CBDC، یک نوع ارز دیجیتال است که توسط بانک مرکزی کشورها ایجاد و تنظیم میشود. هدف اصلی از معرفی CBDC ایجاد تغییرات اساسی در سیستمهای پرداخت سنتی و بهروز کردن آنها است.
بطور ساده، CBDCها دارای ارزش پولی فیات کشور مربوطه هستند و توسط دولت یا نهادهای نظارتی کشور کنترل و نظارت میشوند. از این رو، دسترسی به حسابهای CBDC نیز در این سیستمها وجود دارد.
با پیشرفت فناوری بلاکچین و استفاده از آن در صنایع مختلف، بسیاری از کشورها به دنبال تطبیق سیستمهای خود با این فناوری و بهروزرسانی آنها هستند.
در حال حاضر، علاوه بر کشورهایی که CBDCهای ملی خود را ایجاد کردهاند، کشورهای دیگری نیز در مرحله تحقیق و بررسی برای ایجاد CBDC خود قرار دارند. باید توجه داشت که موفقیت و پذیرش این ارزهای دیجیتال در هر کشور ممکن است متفاوت باشد و به عوامل مختلفی اعم از شرایط اقتصادی و اجتماعی، تکنولوژی، و سیاستهای دولتی بستگی دارد.
یک مثال از کشوری که CBDC ملی خود را معرفی کرده است، ونزوئلا است. این کشور، با وجود تحریمهای سیاسی، اولین کشوری بود که CBDC خود را راهاندازی کرد. با این حال، استقبال مردم از این ارز دیجیتال ملی در ونزوئلا بسیار کم بود و از آن به طور گسترده استفاده نشد.
انواع رمز ارزها یا ارزهای رمزنگاری شده
رمز ارزهای پرداختی
رمز ارزهای پرداختی، همانطور که از نامش پیداست، به عنوان وسیلهای برای انجام تراکنشها و پرداختها استفاده میشوند. این نوع رمزارزها تمرکز بیشتری بر روی قابلیت انجام معاملات مالی و پرداختها دارند و به عنوان وسیلهای برای انتقال ارزش بین افراد و شرکتها عمل میکنند.
پلتفرمهای ارزهای پرداختی به افراد امکان میدهند تا به صورت مستقیم و بدون واسطه با یکدیگر تعامل کرده و معاملات مالی را انجام دهند. این پلتفرمها به تبادل ارزهای دیجیتال، خرید کالاها و خدمات، پرداخت صورتحسابها، و انجام تراکنشهای مالی مختلف کمک میکنند. بدون واسطههای مالی یا مرکزیتهای معمولاً در سیستمهای پرداخت سنتی، هزینههای معاملات نیز معمولاً کاهش مییابد و فرآیند پرداخت سریعتر میشود.
مثالهایی از ارزهای پرداختی شامل بیتکوین (Bitcoin) و اتریوم (Ethereum) میباشند. این ارزها عمدتاً برای انجام معاملات مالی و پرداختها استفاده میشوند و در اکوسیستم رمزارزها نقش مهمی ایفا میکنند.
رمز ارزهای زیرساختی
رمز ارزهای زیرساختی، ارزهای دیجیتالی هستند که نقش بیشتری از تأیید و انجام تراکنشها و پرداختها را ایفا میکنند. این ارزها به توسعهدهندگان اجازه میدهند تا توکنهای خاص به خود، برنامههای غیرمتمرکز (DApps) و سایر موارد را بر روی بستر آنها ایجاد کنند.
علاوه بر این کاربردها، رمز ارزهای زیرساختی معمولاً برای پرداخت کارمزد به رایانههای مسئول اجرای برنامههای مختلف در شبکه بلاکچین استفاده میشوند.
یکی از نمونههای رمز ارزهای زیرساختی، “اتر” (Ether) در شبکه بلاکچین اتریوم (Ethereum) است. اتر به عنوان واحد پولی مورد استفاده در شبکه اتریوم عمل میکند و افرادی که میخواهند از برنامههای غیرمتمرکزی که بر روی این بلاکچین اجرا میشوند، استفاده کنند یا خود برنامههای غیرمتمرکز را ایجاد کنند، باید اتر داشته باشند.
علاوه بر اتریوم، پلتفرمهای بلاکچین دیگری نیز وجود دارند که ارزهای زیرساختی خود را دارند، هرکدام با کاربردها و استفادههای مختلفی. این ارزها برای استفاده از خدمات مشخص در هر پلتفرم یا برای ایجاد برنامهها و توکنهای دیجیتال خود در آن پلتفرم استفاده میشوند.
بعضی از نمونههای دیگر از ارزهای زیرساختی شامل “ایاس” (EOS)، “ترون” (Tron)، “سولانا” (Solana)، “ویوز” (Waves)، “الگوراند” (Algorand) و “پولکادات” (Dot) برای استفاده در بلاکچینهای مختلف هستند. هر یک از این ارزها وظایف و کاربردهای خاص خود را دارند و برای نیازهای مختلف افراد و توسعهدهندگان مناسب هستند.
رمزارزهای حریم خصوصی
رمزارزهای حریم خصوصی (Privacy Coins) اصطلاحی است که به رمزارزهایی اطلاق میشود که تمرکز بیشتری بر حفظ حریم خصوصی کاربران دارند. این ارزها از ویژگیهایی مانند پنهان کردن مبدا و مقصد تراکنش، استفاده از تکنولوژیهای رمزنگاری قوی، و ایجاد تراکنشهای ناشناس برای تقویت حریم خصوصی کاربران استفاده میکنند.
به عنوان مثال، در تراکنشهای رمزارزهای حریم خصوصی، تنها فرستنده و گیرنده تراکنش به جزئیات آن دسترسی دارند، و این اطلاعات در بلاکچین به صورت عمومی منتشر نمیشوند. این به کاربران اجازه میدهد تا تراکنشهای خود را بدون فاش کردن اطلاعات شخصی به طور کامل انجام دهند.
بعضی از معروفترین رمزارزهای حریم خصوصی عبارتند از:
- مونرو (Monero): مونرو یکی از معروفترین رمزارزهای حریم خصوصی است و از رمزنگاری حلقوی (Ring Signature) و متشکلسازی متراکنشها استفاده میکند.
- دش (Dash): دش امکان انتخابی به کاربران خود میدهد که تراکنشهایشان را خصوصی کنند. این امکان به وسیله ویژگی PrivateSend در دش فراهم میشود.
- زیکش (Zcash): زیکش از رمزنگاری zk-SNARKs برای ایجاد تراکنشهای حریم خصوصی استفاده میکند. این ارز اجازه انتخاب کاربران برای نمایش یا عدم نمایش اطلاعات تراکنش را دارد.
- ورج (Verge): ورج از مخلوطسازی کارمزدزنی (CoinJoin) و تور (Tor) برای تقویت حریم خصوصی تراکنشهای خود استفاده میکند.
این رمزارزها به کاربران انتخاب میدهند که تا چه حد میخواهند حریم خصوصی تراکنشهای خود را تقویت کنند، و این ویژگی مهمی برای افرادی است که از حفظ حریم خصوصی آنلاین خود علاقه دارند.
استیبل کوینها
درست است که استیبل کوینها یا ارزهای پایدار به عنوان یک کلاس مجزای رمزارزها و داراییهای دیجیتال در بازار توجه زیادی به خود جلب کردهاند. این ارزها طراحی شدهاند تا مقابله با نوسانات قیمتی شدیدی که در ارزهای دیجیتال دیگر وجود دارد، انجام دهند. ایده اصلی پشت استیبل کوینها این است که قیمت و ارزش آنها با یک معیار پایدار نظیر یک ارز ملی (معمولاً دلار آمریکا) یا داراییهای فیزیکی مرتبط (مثل طلا) هماهنگ شود.
برخلاف بسیاری از رمزارزهای دیگر که نوسانات قوی در قیمت دارند و به عنوان ابزار سرمایهگذاری یا معامله بهرهجویی میشوند، استیبل کوینها معمولاً به عنوان وسیلهای برای انجام معاملات روزمره و پرداختها در دنیای دیجیتال مورد استفاده قرار میگیرند. این ارزها به کاربران اجازه میدهند تا ارزش ثابت و استواری داشته باشند و نگران نوسانات زیاد در ارزش داراییهایشان نباشند.
نمونههایی از معروفترین استیبل کوینها شامل موارد زیر است:
- تتر (Tether – USDT): تتر یک استیبل کوین معروف است که به دلار آمریکا مرتبط است. هر واحد USDT به ارزش یک دلار آمریکا معادل است.
- دای (Dai): دای یک استیبل کوین دیگر است که به دلار آمریکا مرتبط است. اما مهمترین ویژگی دای این است که توسط مجموعهای از هواداران رمزارز و بدون نیاز به ارائه داراییهای فیزیکی به عنوان تضمین تولید میشود.
- پکسوس (Paxos Standard – PAX): این استیبل کوین نیز به دلار آمریکا مرتبط است و توسط شرکت Paxos منتشر میشود.
استفاده از استیبل کوینها برای معاملات روزمره و حفظ استواری ارزش در معاملات دیجیتال بسیار مفید است و بسیاری از مردم و کسبوکارها از آنها به عنوان یک وسیله ارزی مطمئن برای پرداختها استفاده میکنند.
میم کوینها
میم کوینها یک دسته از ارزهای دیجیتال هستند که به طنز و تفریح ایجاد شدهاند و اغلب از شخصیتها، نمادها یا جوکهای اینترنتی الهام گرفتهاند. این ارزها به واسطه برخورداری از خصوصیات طنزآمیز یا جذابیتهای ویژه جامعههای مخصوصی را به خود جلب کردهاند. در ابتدا، این ارزها معمولاً به عنوان شوخیها یا تحولاتی در دنیای رمزارز شناخته میشدند، اما در موارد بسیاری تبدیل به داراییهای با ارزش و بازارهای پایدار شدهاند. دوج کوین (Dogecoin) از معروفترین و معتبرترین مثالهای میم کوینهاست.
میم کوینها بیشتر به خاطر اهمیت جامعههای خودشان شناخته میشوند و اغلب ارتباط نزدیکی با رسانههای اجتماعی دارند. این ارزها معمولاً از نوسانات شدید در قیمت رنج میبرند و تأثیر جوکها، توییتها و تحولات اجتماعی روی ارزش آنها دارند.
به عنوان مثال، دوج کوین از میم کوینهای معروفترین و محبوبترین است. این رمزارز از شیبا اینو (Shiba Inu) الهام گرفته شده است و با شعار “رمزارزی که از یک شوخی آغاز شد” شناخته میشود. دوج کوین به عنوان یک میم کوین معروف به طور قابل توجهی ارزش یافته و در معاملات رمزارزی گردش میآید.
این گونه ارزها به طور گسترده توسط جوانان و جوامع مخصوص به خودشان مورد استفاده قرار میگیرند و علاوه بر تحرکات قیمتی، نقش مهمی در فعالیتهای خودبخودی و خدشههای بازار دیجیتال دارند.
رمز ارزهای مالی
ارزهای دیجیتال مالی یا رمز ارزهای مالی یک دسته خاص از رمز ارزها هستند که به طور اصلی برای امور مالی و مالیاتی به کار میروند. این ارزها معمولاً از زیرساخت بلاکچین برای ایجاد سرویسهای مالی و پول الکترونیکی استفاده میکنند و میتوانند در معاملات مختلفی نقش داشته باشند. از آنجا که این ارزها اغلب به منظور کاهش هزینهها و افزایش سرعت در معاملات مالی ایجاد شدهاند، در توسعه سیستمهای مالی متمرکز (DeFi) نیز نقش مهمی ایفا میکنند.
برخی از نمونههای ارزهای دیجیتال مالی عبارتند از:
- کامپوند (Compound): کامپوند یک پروتکل DeFi است که به کاربران امکان قرض دادن و وام گرفتن از ارزهای دیجیتال را میدهد. این پروتکل به کاربران این امکان را میدهد تا دیجیتالهای خود را قرض دهند و به عنوان وامدهنده عمل کنند.
- کرو (Curve): کرو یک پروتکل DeFi برای تبادل پولهای مشابه (مثل ارزهای پایدار) با حداقل هزینه است. این پروتکل به تبادلهایی با نوسانات کمتر اجازه میدهد.
- کاوا (Kava): کاوا یک پلتفرم DeFi است که از یک بلاکچین خود به نام Kava تشکیل شده است. این پلتفرم به کاربران امکان قرض دادن و وام گرفتن ارزهای دیجیتال را ارائه میدهد.
- یونیسواپ (UniSwap): یونیسواپ یک پروتکل تبادل DeFi است که به کاربران امکان تبادل ارزهای دیجیتال با یکدیگر بدون نیاز به واسطهگری معتمد میدهد.
این ارزها بیشتر به عنوان ابزارهایی برای تسهیل معاملات و فعالیتهای مالی در دنیای رمزارزها شناخته میشوند و به عنوان پلتفرمهای مالی دیجیتال عمل میکنند. این ارزها از دیگر ارزهای دیجیتال متمرکز و متمرکز به مالیات و قوانین مربوط به مالیات و مالیاتی دیجیتال تابع هستند.
رمز ارزهای خدماتی
ارزهای دیجیتال خدماتی یک نوع خاص از رمز ارزها هستند که از فناوری بلاکچین به عنوان یک ابزار برای ارتقاء و ارتباط بین دنیای دیجیتال و واقعی استفاده میکنند. این ارزها عمدتاً به عنوان پل بین دنیای دیجیتال و مشکلات و مسائل واقعی انسانها و سازمانها عمل میکنند. از آنجا که بر اساس بلاکچین عمل میکنند، تضمین حفظ حریم خصوصی و امنیت اطلاعات از ویژگیهای اصلی ارزهای دیجیتال خدماتی است.
نمونههایی از ارزهای دیجیتال خدماتی عبارتند از:
- چین لینک (Chainlink): این پلتفرم از تکنولوژی بلاکچین برای تأمین دادههای خارجی به سیستمها و دیآپلیکیشنهای مبتنی بر بلاکچین استفاده میکند. این دادهها میتوانند مختلف باشند، از قیمتهای رمز ارز تا اطلاعات آب و هوا. چین لینک امکان ارتباط با منابع دادهای خارجی را فراهم میکند.
- فایل کوین (Filecoin): فایل کوین یک پلتفرم مبتنی بر بلاکچین برای ذخیره سازی و بازیابی دادههای دیجیتال است. این سیستم از تکنولوژی بلاکچین برای ایجاد یک بازار آنلاین برای فضای ذخیرهسازی داده استفاده میکند.
- دنتا کوین (Dentacoin): دنتا کوین یک ارز دیجیتال خدماتی است که برای صنعت دندانپزشکی طراحی شدهاست. این ارز از طریق بلاکچین ارتباط بین بیماران، دندانپزشکان و سازمانهای مرتبط با این صنعت را بهبود میبخشد.
- استورج (Storj): استورج یک پلتفرم ذخیرهسازی ابری مبتنی بر بلاکچین است که از طریق شبکههای بلاکچین امکان ذخیرهسازی امن و اشتراکگذاری دادهها را فراهم میکند.
این ارزها به سازمانها و افراد امکان میدهند تا از قدرت بلاکچین در مجموعهای از کاربردهای متنوع مانند اطلاعات دادههای حساس، اطلاعات ارزیابی شده، و ارتباط با دادههای دیگر بهره ببرند.
سخن پایانی
با پیشرفت روزافزون پروژههای بلاکچین و افزایش تعداد علاقمندان به بازار ارزهای دیجیتال، شاهد ورود مداوم ارزهای جدید و پروژههای نوپا هستیم که به دلیل اهداف خاص خود وارد این بازار میشوند و بسیاری از آنها به پروژههای بزرگ و پرموفقی تبدیل میشوند. هدف اصلی این مقاله، معرفی متنوع ارزهای دیجیتال و آشنایی با کاربردهای آنها بود تا شما بتوانید با دانش بیشتری نسبت به این پروژهها و ارزهای دیجیتال، گزینههای مناسبی را بر اساس نیازهای خود انتخاب کرده و سرمایهگذاریهای منطقی و هوشمندانهتری انجام دهید.